Hoe werkt dat eigenlijk bij kinderen: omgaan met stress?

Het afgelopen jaar is op zijn zachtst uitgedrukt een oefening geduld, les in teleurstelling verwerken en leren omgaan met situaties die we zelf niet geheel onder controle hebben. En het einde is nog niet in zicht…

Corona en alle maatregelen die ermee gepaard gaan, kunnen voor flink wat stress zorgen.

In mijn omgeving zie ik de verschillen bij volwassenen in hoe zij met de “coronastress” omgaan. Als psycholoog ken ik uiteraard de term ‘coping’. Dat is niets meer en niets minder dan het op een bewuste manier omgaan met een stressvolle situatie.

Nu ook onze oudste dochter, Sofie, overduidelijk een volgende enorme stresstest onderging met de heropening van de scholen en het snottebellenbeleid i.c.m. haar opstekende hooikoorts (zie mijn persoonlijke column), vroeg ik mezelf af:

• Hoe werkt dat eigenlijk bij kinderen: het omgaan met stress?

• En hoe kan ik daar als moeder dan het best op aansluiten?

Ik ging op onderzoek uit en vond hele waardevolle info.

Wat maakt iets nou wel of niet stressvol?

Niet iedereen ervaart in dezelfde situatie evenveel stress. Waar de één het Spaans benauwd krijgt van het staan op een podium, gaat de ander juist ‘aan’ op die heerlijke aandacht van al die ogen die zich vragend hun kant op richten.

Er zijn verschillende dingen die van invloed zijn. Bijvoorbeeld of je wel of geen controle kunt uitoefenen op datgene wat je stress bezorgt. Wat de eisen van de omgeving zijn en of je het idee hebt daaraan te kunnen voldoen. Of je gebruik kunt maken van hulpbronnen. En dan natuurlijk ook nog een stukje van jezelf: jouw zelfbeeld en of je iets ziet als een uitdaging of juist als een bedreiging.

Hoe gaan kinderen om met stress?

Als op een bepaald moment de ontspanning in het kinderlijf opborrelt, ze meer en meer spanning ervaren en de stress toeslaat… kunnen zij dan al heel bewust kiezen voor een bepaalde aanpak om de stress het hoofd te bieden?

Het antwoord is: ja, dat kunnen zij.

Uit onderzoek van twee Nederlandse psychologen (De Boo en Wicherts) komt naar voren dat kinderen op de basisschool al in staat zijn om de onderstaande vijf domeinen in meer of mindere mate bewust in te zetten tegen stress.

Anders labelen

In dit domein kiest jouw kind ervoor om de negatieve situatie bewust positief in te labelen. Denken aan positieve dingen in het leven bijvoorbeeld, of denkend vanuit zelfvertrouwen en optimisme over de kans van slagen.

Het probleem direct aanpakken

Een kind gaat over tot denken over een oplossing, of zelfs tot het echt verbeteren van de situatie. Ook het proberen te begrijpen waarom iets gebeurt, valt onder deze manier van omgaan met stress.

Afleiding

Je kent het vast wel, een beetje het oog- en oorkleppen op systeem. Afleiding zoeken in andere dingen doen of sporten bijvoorbeeld.

Vermijding

Het kan ook zijn dat jouw zoon of dochter liever doet alsof datgene wat de stress veroorzaakt er niet is. Compleet negeren, liever vergeten of wensen dat het anders gaat worden. Ofwel vermijden van het probleem.

Steun zoeken

Dit kan op twee manieren. Jouw kind kan steun zoeken voor zijn of haar gevoelens (emotioneel) of praten met iemand die ook daadwerkelijk kan helpen bij de oplossing (handelen).

Je ziet er zijn heel wat manieren die jouw kind (en jij ook trouwens) kan kiezen om met stress om te gaan.

Werkt elke aanpak even goed?

Daar kan ik kort over zijn: nee.

Het blijkt dat er drie domeinen zijn die veel vaker overeen komen met gedrag dat echt adequaat bleek om positief te herstellen van stress.

• Het anders labelen

• Het probleem aanpakken

• Steun zoeken

Vermijden en afleiding zoeken halen wel de focus op de scherpte van de stress weg, maar geven geen echte verlichting en zorgen ervoor dat de stress blijft doorbroeien onder de oppervlakte.

Hoe kan ik mijn zoon of dochter dan helpen?

Nu je weet welke drie manieren jouw kind ook echt helpen om goed te herstellen van stress, kun je gaan bekijken of jouw zoon of dochter hier al wel eens voor kiest.

Internationaal is al meer onderzoek gedaan naar coping bij kinderen. Zeker in de laatste jaren van de basisschool draagt de cognitieve ontwikkeling die ze dan doormaken positief bij aan het ontwikkelen van de drie gezonde domeinen van omgaan met stress. Het is dus zeker ook een kwestie van tijd en de natuurlijke ontwikkeling.

Als ouder kun je uiteraard wel jouw kind op elke leeftijd al ondersteunen in het volgende:

Groei mindset

Werken aan een positief zelfbeeld, leren vertrouwen op jezelf en obstakels zien als een uitdaging die je laten ontwikkelen is een hele mooi uitgangspunt om kinderen te ondersteunen bij het eerste domein.

Niet alleen voor het omgaan met stress een hele waardevolle manier van denken. Ik zal hier zeker nog eens meer over schrijven.

Oplossend vermogen

Vaak ligt de oplossing al voorin je mond als moeder op het moment dat jij jouw kind als een hoopje ellende bij je hebt. Probeer eens om het in te slikken en jouw kind uit te dagen en waar nodig te ondersteunen bij het bedenken van een oplossing. Maar zeker ook bij het uitvoeren ervan. Je helpt zo enorm de ontwikkeling van het kunnen denken in oplossingen en de durf om uit te proberen totdat het lukt.

En als volwassene kun je jouw kind ook goed helpen bij het begrijpen van het ‘waarom’. Ook dat kan een krachtige manier zijn om de stress van jouw kind te laten afglijden. Het geeft namelijk het gevoel van controle terug.

Erkenning geven

Zeker in het laatste domein (steun zoeken) zullen veel papa’s en mama’s zichzelf gemakkelijk opwerpen: als jouw kind steun nodig heeft, dan wil je dat geven.

In de simpelste, maar oh zo belangrijke vorm van het ‘er zijn’. Een dikke knuffel, een arm om hun schouder. Jouw kindje emotioneel opvangen.

Enorm belangrijk is dan het erkennen van die gevoelens en emoties. Trap liever nooit in de valkuil om het weg te wuiven, kleiner te maken of ruwer gezegd: te ontkennen dat die emoties ertoe doen voor jouw kindje.

Rots in de branding

En naast dat je zoon- of dochterlief emotioneel op wilt vangen, kun je ook degene zijn die tot de hulptroepen behoort en aan de slag gaat om het probleem (mee) te verhelpen.

Resumé

Kinderen ontwikkelen al op de basisschool helpende manieren om met stress om te gaan. De meest positieve manieren zijn het positief omvormen van het ding dat stress bezorg, actief oplossen en steun zoeken.

Als ouder kun je daar prima in ondersteunen. Als je herkent welke manier jouw kind zelf zou inzetten, dan kun je bekijken hoe jij daar het beste op kunt aansluiten. Bijvoorbeeld door ruimte te laten voor eigen oplossingen of onderdeel te zijn van die oplossing. Maar ook door het stimuleren van een groei mindset en het steunen van jouw zoon of dochter.

Vragen staat vrij

Heb je nou even geen idee als je kind compleet in de stress schiet? Lukt het je niet zo 1, 2, 3 om lekker aan te sluiten?

Er voltrekt zich niet zomaar een ramp waarbij jouw kindje voor de rest van zijn/haar leven negatief getekend is door een keertje ervaren van stress. Zoals je net las kun jij best wel eens een reddende engel zijn, maar heeft jouw kind al redelijk pril zelf al heel wat gereedschap op zak.

En gelukkig, zijn ze zelf vaak enorm goed in het vertellen wat ze dwars zit. Vergeet nooit: vragen staat vrij. Ook aan jouw kind. Vraag hoe het gaat. En dan niet in die brede bewoording, want dat is lastig om op te antwoorden. Die hoge moeilijkheidsgraad merk je gelijk aan het meestal nietszeggende antwoord “goed” of een schouderophaal.

Vraag bijvoorbeeld gericht naar het verdriet dat je ziet. Of hoe ze er zelf over denken op welke manier zij zich weer fijner kunnen voelen.

Ik heb over vragen stellen trouwens nog een handig blog geschreven.

“Hoe was het op school?” 16 vragen die wel werken. Klik op link om ‘m te lezen.

PS: En ook al is het niet de meest helpende manier van omgaan met stress… nu de kids weer naar school zijn, wat leuke afleiding voor na schooltijd nodig? Download dan gratis het Hap-snap-schooldagspel dat je samen speelt om erachter te komen hoe de schooldag was. Veel plezier 😉