De kinderen zijn net uit school. Jij maakt lekker wat te drinken en als je terug de woonkamer in loopt, valt je oog op de schooltas die midden in de kamer op de grond ligt. Net als de schoenen die 3 meter van elkaar vandaan het volgende stilleven zijn van de kunstvorm die jouw zoon of dochter tot in de puntjes als talent beheerst: rommel maken.
Het is je vast niet onbekend: snoeppapiertjes die op het aanrecht blijven liggen (of zelfs in de snoeppot worden terug gestopt), vuile was rondslingerend in de slaapkamer of badkamer, schooltassen of jassen die standaard op de vloer liggen bij de kapstok in plaats van eraan hangen, kleurtjes uitgespreid over tafel terwijl er niemand meer zit te tekenen, en zo kan jij zelf de lijst waarschijnlijk eindeloos aanvullen.
Rommel maken? Geen enkel probleem. Maar dat opruimen… pfoe.
Eindeloos herhaal je als vader of moeder, dag in dag uit, jaar in jaar uit, zinnen die beginnen met “Ruim je even… op? Nu, graag?” of “We hadden toch afgesproken dat je eerst dit op zou ruimen, voordat je…”
Ik neem je kort mee naar het antwoord op de vraag:
Hoe komt dat toch steeds weer, dat ze niet opruimen?
En ik reik je uiteraard concrete tips aan om je kind aan het opruimen te krijgen. Zonder driftbuien het liefst natuurlijk.
Hoe komt het dat mijn kind niet opruimt?
Er kunnen tal van redenen zijn. Maar ik geef je de 3 voornaamste redenen, waardoor opruimen niet vanzelfsprekend is. Herken jij wat er bij jouw zoon of dochter speelt? Dan kan je namelijk al veel beter aan de slag met een oplossing die ook echt werkt. Belangrijk dus, zoals altijd, om eerst een beetje inzicht te krijgen.
3 redenen waarom opruimen zo moeilijk is
Opruimen is een enorme complexe taak.
Dat valt toch wel mee, zal je misschien denken. Je legt de spullen gewoon terug op de plek waar je het vandaan pakte, toch?!
Nou, er zijn eigenlijk heel wat vaardigheden voor nodig. Vaardigheden die een beroep doen op de ingewikkelde regelfuncties van onze hersenen. Zo moet je bijvoorbeeld kunnen:
plannen en organiseren,
maar ook bijsturen als het nog niet helemaal goed lukt.
Je moet continu besluiten nemen, over of iets bewaard moet blijven bijvoorbeeld of weggegooid.
Hoofd- en bijzaken kunnen onderscheiden, is natuurlijk ook enorm belangrijk. Want anders is het opruimen van de viltstiften ineens een taak die net zo goed kan inhouden dat je de hele kast met alle spelletjes er gelijk even bij zou moeten pakken.
Dan hebben we bijvoorbeeld ook nog de vaardigheid om door te zetten. Zelfs als je er dus helemaal geen r**t aan vindt. En laat dat nou een hele grote opgave zijn voor kinderen met een sterke wil, die vooral in beweging komen door intrinsieke motivatie. Hè, door de dingen waar ze zelf warm voor lopen.
En zie maar eens te blijven focussen met al die handelingen die je aan het doen bent. Je herkent het vast, dat jouw kind wel begint, maar onderweg ineens weer met iets anders zit te spelen. Dikke kans, dat het te moeilijk was om de focus te houden op opruimen. Stel je maar voor dat je de stiften teruglegt op een plekje waar je precies die gave bak met LEGO ziet staan en een vet bouwwerk in je gedachten opduiken… weg focus.
Om goed op te ruimen wordt er dus nogal wat gevraagd van je hersenen. Al het bovenstaande heb je namelijk nodig om het juiste te gaan doen om van rommel naar een opgeruimd huis te komen.
Het kost dus best wat energie. En aan het einde van de dag, of het einde van een spel waarbij je al veel vaardigheden hebt ingezet, lukt het natuurlijk niet iedereen zomaar om je daar nog toe te zetten. En al helemaal niet, als je opruimen maar stom vindt natuurlijk, want dan kost het zelfs nog energie.
Teveel spullen zijn ook een oorzaak die nogal eens voorkomt. Want rommel maken (of zoals je kind er waarschijnlijk over denkt: spullen verzamelen tijdens het spelen) is zo gedaan. Maar omdat voor opruimen onder ander overzicht bewaren nodig is, zorgen teveel spullen voor een enorme ontmoediging om aan zo’n grote, complexe taak te gaan beginnen. Want… waar moet je dan beginnen?
Hoe krijg je jouw kind wel aan het opruimen?
Nu je wat inzicht hebt, kun je gaan ontdekken bij jouw kind waar de winst te behalen valt. Want ieder kind ontwikkelt op zijn eigen tempo en in meer of mindere mate bepaalde vaardigheden. Eén kant en klare oplossing heb ik niet voor je. Natuurlijk heb ik wel een paar praktische tips, waar jij mee kunt beginnen:
Ondersteun waar nodig
Nu je weet hoeveel er eigenlijk van jouw zoon of dochter wordt gevraagd, is het logisch dat je hier en daar nodig zult zijn. Eerst als voorbeeld en later steeds meer als ondersteuning op de kleine punten waarop het nog niet helemaal lukt.
Vergis je niet! Tot in de pubertijd zijn die complexe vaardigheden nog in ontwikkeling. Fijne is wel, dat hoe eerder jij jouw kind gaat ondersteunen, de oefentijd van een vaardigheid natuurlijk verlengd wordt. Grote kans dat je steeds minder nodig bent, omdat het voor de meeste scenario’s van opruimen al voldoende heeft geoefend en er steeds beter is geworden.
Begin klein
Als jouw kindje voor het eerst moet gaan opruimen dan gok ik dat niemand van jullie zal zeggen: “Zo, kijk eens wat een hoop spullen er op de grond liggen. Ruim jij even op, dan ga ik alvast koken.”
Natuurlijk begin je klein. En in het begin houdt dat in dat jij nog vooral voordoet bij kleine kinderen. Heeft je kind het door? Betrek het er dan bij en laat het naast jou opruimen, zodat ze nog af kunnen kijken. Maak er een spelletje van of zet een muziekje op. Daar wordt zelfs opruimen leuk(er) van.
Is je kind al wat ouder of heeft je kind al heel wat geoefend met jou als levend voorbeeld naast zich? Dan volstaat vaak ondersteuning en sturing met woorden. Bijvoorbeeld: “Pak nu dat kussen en leg het maar daar in de hoek van de bank.”
Stappenplan
Opruimen gaat onder andere over vaardigheden automatiseren. Ofwel dingen doen, waar je steeds minder bij na hoeft te denken. Dit kan je oefenen, trainen door samen te bedenken wat nu de handige stappen zijn.
Waar beginnen we mee? Houdt dit in het begin nog bij ongeveer 3 tot maximaal 5 stappen. Zitten die erin en gaat het bijna automatisch? Dan weet je dat jouw kind waarschijnlijk ook een opruimtaak aankan, waar meer bij komt kijken.
Je begint bijvoorbeeld met:
1. Pak de bak voor de DUPLO blokken.
2. Zet die neer tussen de DUPLO stenen.
3. Gooi alle DUPLO in de bak.
Lukt dit? Dan kun je door naar het opruimen van verschillende soorten speelgoed die door elkaar liggen in de kamer bijvoorbeeld. Er komt dan namelijk een stap bij en dat is kiezen of het in de DUPLO bak hoort of in een andere speelgoedbak.
Lukt dit ook al goed? Dan kun je door naar het opruimen waarbij je kind iets gaat wegleggen in een andere ruimte bijvoorbeeld. Daar komt dan ineens de vaardigheid van het focussen bij. Of het opruimen van de eigen slaapkamer, waarbij ook de prullenbak een optie is, spullen terug moeten op hun plek in de kamer en zelfs in een andere ruimte teruggelegd moeten gaan worden.
Visueel maken
Merk je nu dat automatiseren niet vanzelf gaat? Dat kan. Elke keer weer ben jij eigenlijk nodig om het stappenplan te benoemen, te benoemen bij welke stap je kind ook alweer bezig was en wat er vervolgens gedaan moet worden.
Vooral beelddenkers en kinderen met een hoger IQ kunnen hiermee nog weleens worstelen.
Je kunt het stappenplan dan ook visueel maken met plaatjes en natuurlijk een paperclip of iets dergelijks die van de ene naar de andere stap geschoven kan worden. Je past dan als het ware de omgeving aan, aan de mogelijkheden van je kind. Foto’s op de speelgoedbakken die laten zien wat er in de bak hoort is ook zo’n voorbeeld.
Werkt dat goed? Dan kun je ook hierin een stap verder. Door de omgeving minder aan je kind aan te passen, en jouw kind een volgende stap te laten maken.
Draai het visuele eens van je kind weg. En vraag wat de volgende stap is. Oefenen, oefenen, oefenen biedt hierin ook vooruitgang en dat maakt het hele leven wel een stuk eenvoudiger als het lukt om bezigheden te automatiseren.
Tot zover de manieren waarop jij alvast aan de slag kunt om jouw kind aan het opruimen te krijgen. In deze blog lag de focus vooral op vaardigheden die jij kunt helpen ontwikkelen. Het volgende blog over opruimen zal ik een andere veelgehoorde pijler met betrekking tot opruimen onder handen nemen: de ontbrekende motivatie en daarmee afspraken die niet worden nagekomen.
Waarom vind je die rommel nu eigenlijk zelf zo lastig?
Tot slot, heb ik nog een oefening voor je.
Sta er ook even bij stil hoe het komt dat het voor jou als ouder zo enorm lastig is dat je kind niet automatisch al zijn rommel opruimt?
Schrijf gewoon eens het volgende rustig op:
Wat doet het met je gevoel als je weer eens die vieze onderbroek op de grond ziet liggen.
Wat doe jij vervolgens om die vieze onderbroek in de wasmand te krijgen?
Wat verwacht jij eigenlijk van jouw kind op dit gebied?
Is dat reëel of is dat een verwachting die jou op dit moment vooral frustratie en teleurstelling oplevert?
Met dit inzicht kun je vaak al wat rust brengen bij jezelf. Je kunt hierdoor jouw grenzen ontdekken en checken of je er ook wel echt zelf zoveel belang aan hecht of dat het iets is dat je klakkeloos uit je eigen opvoeding hebt overgenomen bijvoorbeeld. Je kunt jouw verwachtingen bijstellen én een plannetje maken om stap voor stap te komen bij wat je zo graag zou willen.
Heb je hierbij hulp nodig? Geef me een seintje via e-mail of whats-app, dan denk ik met je mee.